El Nino là gì? Toàn cầu sẽ đạt mức nóng kỷ lục trong năm 2023?

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về El Nino là gì, La Nina là gì, và cùng điểm qua những ảnh hưởng của El Nino đến đời sống con người, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp và thủy sản. Bên cạnh đó, chúng ta cũng sẽ tập trung vào tiêu điểm đáng chú ý của El Nino trong năm 2023, để từ đó có những phương án ứng phó hiệu quả với tình trạng thời tiết bất thường này.

Để hiểu rõ hơn về El Nino và La Nina, cùng UV100 tìm hiểu qua bài viết này nhé.

Hiện tượng El Nino là gì?

Hiện tượng El Nino là một hiện tượng khí hậu xảy ra khi lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương nóng lên dị thường, kéo dài từ 8 đến 12 tháng hoặc lâu hơn. Hiện tượng này thường xuất hiện 3 đến 4 năm một lần và có ảnh hưởng lớn đến thời tiết và khí hậu trên toàn thế giới.

Hiện tượng El Nino là gì?

El Nino gây ra những hiện tượng khác nhau trên phạm vi toàn cầu. Ở vùng trung tâm Tây Bán Cầu, nó gây ra sự khô hạn, thời tiết nóng và khó chịu hơn mức bình thường. Bên cạnh đó, nó cũng gây ra mưa lớn và lũ lụt ở một số nơi trên thế giới, trong khi các khu vực khác lại trở nên khô hạn và cháy rừng.

Hiện tượng El Nino ảnh hưởng đến đời sống của hàng triệu người, nhất là cư dân sống tại các vùng ven biển của Thái Bình Dương. Nó có thể gây ra những thảm họa tự nhiên như lụt lớn, nạn đói, thiếu nước và nhiều vấn đề về sức khỏe.

Hiện tượng La Nina là gì?

Hiện tượng La Nina là hiện tượng khí hậu đối lập với El Nino, khi lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương lạnh đi dị thường. Hiện tượng này cũng có chu kỳ tương tự hoặc thưa hơn El Nino và có thể xuất hiện ngay sau khi El Nino suy yếu.

Hiện tượng La Nina đối lập với El Nino

Các nhà khoa học dự đoán sự xuất hiện của La Nino bằng cách dựa vào chỉ số như nhiệt độ bề mặt biển, gió mùa và nhiều thông số khí hậu khác. Để chúng ta có thể chuẩn bị và ứng phó kịp thời với những tác động của hiện tượng này thì việc hiểu rõ về nó là điều rất cần thiết.

Nguyên nhân sinh ra hiện tượng El Nino là gì?

Nguyên nhân sinh ra hiện tượng El Nino là do sự tương tác giữa khí quyển và đại dương. Trong trạng thái bình thường, gió xích đạo từ Đông sang Tây thổi mạnh, đẩy nước biển ấm từ khu vực xích đạo sang phía Tây Thái Bình Dương, để lại nước biển lạnh vọt lên từ đáy biển ở phía Đông. Khi gió xích đạo yếu đi hoặc thổi ngược chiều, nước biển ấm sẽ tràn ngược lại phía Đông Thái Bình Dương, gây ra sự ấm lên của nước biển bề mặt ở khu vực này.

Để hiện tượng El Nino xảy ra cần phải có đủ ba điều kiện: nhiệt độ bề mặt đại dương cao hơn 0,5°C so với mức trung bình dài hạn, mức nhiệt độ này cần giữ nguyên trong nhiều mùa, và cuối cùng là hoàn lưu khí quyển Walker hoạt động yếu đi.

El Nino ảnh hưởng như thế nào đến thời tiết?

El Nino có thể gây ra những thay đổi lớn trong khí hậu toàn cầu, từ việc làm tăng nhiệt độ trên toàn cầu đến việc gây ra mưa lớn và lũ lụt ở một số khu vực, trong khi lại gây hạn hán ở những khu vực khác. Tại Việt Nam, El Nino thường gây ra mưa ít hơn bình thường và nhiệt độ cao hơn, gây khô hạn và thiếu nước cho các vùng trồng trọt.

El Nino ảnh hưởng đến thời tiết

Tác động của El Nino đến nền kinh tế

El Nino có thể gây ra những thiệt hại lớn đến nền kinh tế, từ việc làm giảm sản lượng nông nghiệp đến việc làm giảm sản xuất điện. Năm 2016, El Nino đã gây ra thiệt hại lớn đến nền kinh tế Việt Nam, khiến cho sản lượng nông nghiệp giảm gần 1 triệu tấn và giá điện tăng cao.

El Nino gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế

Tác động tiêu cực của El Nino trong lịch sử

Hiện tượng El Nino đã từng xuất hiện nhiều lần trong lịch sử, đã phát sinh ít nhất 30 sự kiện El Nino từ năm 1900 tới nay, có những hiện tượng mạnh hơn và kéo dài hơn bình thường, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và con người. Cùng UV100 nhìn lại hiện tượng El Nino nghiêm trọng đã từng xuất hiện trong quá khứ:

• El Nino 1982 - 1983: là hiện tượng El Nino mạnh nhất từ trước đến nay, khiến nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương tăng lên 4 độ C so với bình thường. Hiện tượng này gây ra những cơn bão nhiệt đới khủng khiếp, hạn hán và lũ lụt trên khắp thế giới, làm chết hàng triệu người và thiệt hại hàng tỷ đô la. Giai đoạn này các vùng nông thôn miền Trung và Nam Bộ ở Việt Nam đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi mưa lũ và lụt lội.
• El Nino 1997 - 1998: là hiện tượng El Nino mạnh thứ hai trong lịch sử, khiến nhiệt độ nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương tăng lên 3 độ C so với bình thường. Trong giai đoạn này, vụ cháy rừng Amazon đã lan rộng, gây ra sự cháy rừng lớn nhất trong lịch sử Brazil, Australia đã trải qua một mùa nóng khắc nghiệt, làm giảm sản lượng lúa mì và thịt bò.
• El Nino 2015 - 2016: là 1 trong những giai đoạn mạnh nhất được ghi nhận trong lịch sử, với nhiệt độ nước biển bề mặt tăng lên 2 độ C so với mức trung bình. Hiện tượng này gây ra mưa lũ và lụt lội nghiêm trọng ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là tại Nam Mỹ, Ấn Độ và châu Phi. Tại Việt Nam, cụ thể, ở miền Trung và Tây Nguyên, nhiều địa phương đã phải hứng chịu hạn hán nghiêm trọng, khiến cho nước sạch khan hiếm và ảnh hưởng đến đời sống của người dân, đặc biệt là trong việc sản xuất nông nghiệp. Trong khi đó, ở miền Bắc và miền Nam, tình trạng mưa lũ đã xuất hiện, gây ra lũ lụt và thiệt hại đến một số vùng.
• El Nino 2019 - 2020: Nhiệt độ nước biển bề mặt tăng lên khoảng 0,8-1 độ C so với mức trung bình. Hiện tượng này gây ra tình trạng khô hạn và cháy rừng ở nhiều khu vực trên thế giới. Ở Australia, một mùa hạn hán và cháy rừng nghiêm trọng đã gây ra thiệt hại đến đất đai, môi trường và đời sống của người dân. Tại Việt Nam, các tỉnh miền Trung đã phải hứng chịu thiệt hại nặng nề trong sản xuất nông nghiệp.

Thời gian xảy ra hiện tượng El Nino

Thời gian xảy ra hiện tượng El Nino không có quy luật cố định, nhưng có một số yếu tố có thể dự báo được sự xuất hiện của nó, như nhiệt độ bề mặt biển, gió mùa đông, áp suất khí quyển và dao động sóng cả phương nam (Southern Oscillation). Các nhà khoa học sử dụng các chỉ số này để theo dõi và phân tích hiện tượng El Nino.

Hiện tại mực nước biển tại Thái Bình Dương đang nóng hơn mức bình thường. (Ảnh: Met Office)

Nhiều chuyên gia nhận định El Nino có khả năng sẽ bắt đầu vào tháng 6 hoặc tháng 8 trong năm nay.

Những hệ quả khôn lường đến từ El Nino

Nhiệt độ mực nước biển tăng cao

Tác hại của hiện tượng El Nino là rất lớn và phức tạp, gây ra các cơn bão, lũ lụt, hạn hán, nóng bức và cháy rừng trên nhiều khu vực trên thế giới. Hiện tượng này cũng ảnh hưởng đến năng suất nông nghiệp, ngư nghiệp, sức khỏe và an ninh của con người. Một số khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất là Đông Nam Á, Nam Mỹ, Châu Phi và Úc.

Tiêu điểm đáng chú ý của El Nino trong năm 2023-2024:

Nhiệt độ trung bình hàng năm của toàn cầu đã tăng hơn 1,2 độ C trong những năm gần đây.

Các nhà khoa học đánh giá mức nóng lên đạt 1,5 độ C là điểm bùng phát quan trọng, vượt qua mức này sẽ xuất hiện tình trạng lũ lụt nghiêm trọng, hạn hán, cháy rừng và thiếu lương thực.

Theo Adam Scaife, người đứng đầu công tác dự báo tầm xa tại Cơ quan Khí tượng Vương quốc Anh đánh giá El Niño mạnh có thể đẩy toàn cầu vượt qua lằn ranh đó, dù chỉ là tạm thời.

Josef Ludescher, một nhà khoa học cấp cao tại Viện nghiên cứu tác động khí hậu Potsdam, nói: "Chúng ta có thể sẽ có một năm nóng nhất được ghi nhận trên toàn cầu vào năm 2024".

Mặc dù đã có 3 năm được làm mát bởi La Nina, nhưng chúng ta vẫn phải chứng kiến một mùa hè nóng nhất trong lịch sử vào năm 2022. Nhiệt độ đã tăng vọt lên mức nguy hiểm, với nhiều vùng trên thế giới lên tới hơn 49 độ C.

Scaife nhận định, ngưỡng 1,5 độ có bị xô đổ hay không không thực sự quan trọng, vì đây là lần đầu tiên trong lịch sử loài người, giá trị đó nằm trong tầm tay. Đây là một cảnh báo đáng sợ về sự biến đổi khí hậu, mỗi lần chúng ta gặp phải El Nino, nó sẽ làm tăng thêm mức độ nóng lên toàn cầu ngày càng lớn mà chúng ta đã tích lũy trước giờ.

Theo Carlo Buontempo, Giám đốc của Copernicus của EU, El Nino thường sẽ liên quan đến nhiệt độ phá vỡ kỷ lục ở cấp độ toàn cầu. Hiện tại, chúng ta vẫn chưa thể đoán được năm nào trong những năm tới sẽ gặp phải những tác động của El Nino, nhưng ông ấy cho rằng có khả năng nó sẽ xảy ra là rất cao.

Friederike Otto, giảng viên cao cấp tại Viện Grantham của Đại học Hoàng gia Luân Đôn, cũng đã đề cập đến những tác động của El Nino có thể làm trầm trọng thêm các tác động của biến đổi khí hậu mà các quốc gia đang trải qua - bao gồm các đợt nắng nóng nghiêm trọng, hạn hán và cháy rừng. Theo Otto, nếu El Nino phát triển, năm 2023 có thể sẽ là năm nhiệt độ cao nhất trong lịch sử, và điều này sẽ là một tác động của con người đối với biến đổi khí hậu.

Phương án khắc phục hiện tượng El Nino

Phương án khắc phục hiện tượng El Nino là cực kỳ quan trọng để giảm thiểu những thiệt hại nghiêm trọng mà nó gây ra. Các biện pháp để thực hiện điều này bao gồm:

• Cải thiện hệ thống dự báo khí hậu để có thể định hướng và chuẩn bị cho các tình huống khắc nghiệt
• Tăng cường công tác phòng chống thiên tai để giảm thiểu những thiệt hại do thời tiết
• Tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn nước để tránh bị thiếu nước; ứng dụng các biện pháp canh tác thích ứng với khô hạn hoặc mưa lớn để giảm thiểu những ảnh hưởng xấu
• Bảo vệ và phục hồi môi trường sinh thái để giữ cho các hệ sinh thái có thể tồn tại và phát triển.

Những biện pháp này sẽ giúp giảm thiểu những thiệt hại do El Nino gây ra và giúp giữ cho môi trường an toàn.

Tóm lại, qua bài viết trên UV100 đã giúp đọc giả hiệu hơn về El Nino là gì? và những tác động mạnh mẽ của El Nino đến nền kinh tế như giảm sản lượng nông nghiệp, giá điện tăng cao hoặc những tác động đến thời tiết như nóng lên toàn cầu, biến đổi khí hậu, hạn hán và lũ lụt, các quan điểm của chuyên gia về hiện tượng El Nino trong năm 2023.